Yüksek öğrenimde, üniversite-toplum işbirliğinin önemi verilen eğitimin niteliği açısından büyük önem taşımaktadır. Geleceğin gazeteci, mühendis, psikolog, öğretmen, avukatı… olacak olan öğrencilerimizin topluma duyarlı, alanda deneyim kazanmış bireyler olarak topluma kazandırılmalarında üniversite-toplum işbirliği olmazsa olmaz bir ön koşuldur. SOYAÇ, kurulduğu tarihten bu yana üniversitemizin çeşitli bölümlerinin hocalarının danışmanlığında öğrencilerimizin aktif katılımları ile ulusal ve uluslar arası düzeyde çeşitli uygulama ve araştırma projeleri yürütmektedir. Bu anlamda SOYAÇ, bir taraftan toplumun en kırılgan gruplarından biri olan sokak çocuklarının topluma kazandırılmaları için çalışırken bir taraftan da öğrencilerimizin mesleki, kişisel ve sosyal gelişimlerine katkı sağlayarak onların sosyal duyarlılığı yüksek, donanımlı ve etkin katılımcı bireyler olarak topluma kazandırılmalarını sağlamaktadır.
Maltepe Üniversitesi Sokakta Yaşayan ve Çalışan Çocuklar için Uygulama ve Araştırma Merkezi (SOYAÇ) 2010-2011Akademik yılından bu yana devletin sokakta yaşayan çocuklara hizmet veren kurumları ile işbirliği içinde “Çocuklarla Birlikte Projesi”ni yürütmektedir. Projede görev alan öğrenciler, projeye başlamadan önce ve proje boyunca ulusal ve uluslar arası kuram ve uygulamacılar tarafından çeşitli eğitimler almakta ve haftada bir düzenli olarak yapılan süpervizyon toplantılarına katılmaktadırlar.
2010-2011 Akademik yılında çocukların hizmet aldıkları kurumlarda yürütülen “Çocuklarla Birlikte Projesi”nin ana gönüllü grubunu Psikoloji Bölümü öğrencileri oluşturmaktadır. Haziran 2011’de projeye katılan çocuklar ve kurum çalışanları ile yapılan derinlemesine görüşmelerle proje değerlendirmesi araştırması yapılmıştır (Araştırmanın sonuçları makale olarak Child Care in Practice Dergisinde 13 Şubat 2013 tarihinde yayımlanmıştır).
Proje kapsamında Florya Çocuk ve Gençlik Merkezi’ne (ÇOGEM) 5, Ağaçlı ÇOGEM’e 11, Ayvansaray ÇOGEM’e 5 ve Kartal Gözlemevi’ne 4 öğrenci, sınav dönemi ve yarıyıl tatili dışındaki zamanlarda, haftada bir gün olmak üzere cuma günleri düzenli olarak gitmişlerdir. Öğrenciler kuruluşlara gitmedikleri yarıyıl tatilinde ise çocuklara mektup göndererek ilişkinin sürekliliğini sağlamaya çalışmışlardır.
Proje ile öncelikli olarak çocuklar ve gönüllüler arasında güvene dayalı sağlıklı bir iletişimin kurulması, gönüllülerin çocuklar için rol-model olmaları hedeflenmiştir. Ayrıca çocukların kendilerini geliştirerek, gelecekleri ve hedefleri üzerine düşündürülmeleri amaçlanmıştır. Çocuklarla yapılan faaliyetler çocuklardan bağımsız bir şekilde planlanmamış, ‘çocuk temelli’ bir bakış açısı ile çocuğa yaklaşılmıştır. Bu bağlamda etkinlikler önceden belirlenmiş kesin bir program çerçevesinde değil çocukların duygu durumuna, becerilerine ve kurum koşullarına uygun bir şekilde esnek bir tavırla sürdürülmüştür.
Proje kapsamında çocuklarla havaların iyi olduğu zamanlarda futbol, basketbol, soğuk ve yağışlı günlerde çocukların talepleri doğrultusunda kurum içinde çeşitli oyunlar oynanmıştır. Çocukların genellikle gönüllüler ile sohbet etmek istedikleri görülmüştür. Proje sırasında çocukların ihtiyaçları ve talepleri doğrultusunda onlara okuma-yazma öğretilmesi, ödevlerine yardım edilmesi gibi eğitsel faaliyetlerde bulunulmuştur.
Projenin sonuna gelinirken 3 ve 6 Mayıs 2011 tarihlerinde çocuklar üniversitede düzenlenen partide gönüllülerle vakit geçirmişlerdir. Çocukların bu ziyaretten büyük keyif aldıkları gözlemlenmiş daha sonra bu, çocuklar ve kurum çalışanları tarafından da dile getirilmiştir.
Projenin sona erdiği Haziran ayının sonunda, çalışmaların yürütüldüğü 4 kuruluş tek tek ziyaret edilerek, projeye katılan çocuklar ve kurum çalışanları ile derinlemesine görüşmeler yapılmıştır. Kurumlardan bir yönetici, projeyi yakından takip etmiş olan bir meslek elemanı, bir yardımcı personel ile bazı kurumlarda öğretmenler ile de birebir görüşmeler yapılmıştır.
Projede yer almış olan çocuklar ile yapılan değerlendirme görüşmelerinde projenin çocuklar için anlamı ve onlar üzerindeki etkisi anlaşılmaya çalışılmıştır. Görüşmelerin sonunda hem kurum çalışanlarına hem de çocuklara projenin daha da geliştirilmesi için bir önerileri olup olmadığı da sorulmuştur.
2010- 2011 Çocuklarla Birlikte Projesinin Değerlendirmesi
Üniversite ve Devlet Kurumları arasındaki İşbirliğinin Önemi:
Halihazırda öğrencilerimizle birlikte yürüttüğümüz çalışmalar açıkça göstermektedir ki çocuklar ile yürütülen çalışmalarının üniversite öğrencilerinin aktif katılımları ile yapılması, çocukların toplumla bütünleşmelerine kendilerini ‘ötekileştirilmiş’, ‘dışlanmış’ gruplar olarak değil, değerli hissetmelerine büyük katkı sağlamaktadır. http://soyacnew.maltepe.edu.tr/fakulte/cocuklarla-birlikte-projesi
Aşağıda proje de yer almış çocuklar ve kurum çalışanlarının ifadeleri üniversite ve kurumlar arası işbirliğinin önemini çarpıcı bir şekilde ortaya koymaktadır.
Çocukların Bakış Açısı ile SOYAÇ Çalışmaları:
“Geldiklerinde tenis oynadık, eğlendik, muhabbet ettik. Derdimizi anlattık. Çok iyi oldu. Mesela madde çekiyorduk, çekmememiz için nasihat verdiler. İyi bir şey olmadığını anlattılar. Başkaları anlattığında öyle olmuyor. Mesela sokaktayken zaten hep tiner çekiyoruz, kafa güzel. Anlatılanları anlamıyoruz. Yurtta kafamız açık…Anlıyoruz. Ama mesela herkes söylüyor, ama abla, ağabey gibi anlatınca daha iyi oluyor.” (17 Yaşında Erkek)
“Sokak çocuğu olarak değerlendiriliyoruz. Şimdi böyle bir burukluk hissetmiyorum. Bize arkadaş olarak yaklaşılıyor. Güvenim arttı.” (14 Yaşında Erkek)
“Perşembe akşamı olduğunda, yarın üniversiteliler gelecek diye konuşurduk çocuklarla. Bizim için geliyorlardı. Zamanında gelmeleri bizi önemsediklerini gösteriyordu. Geçen hafta yaptıklarımızı hatırlamaları, güler yüzlü olmaları çok önemliydi. (16 Yaşında Erkek)
“Üniversitede okuyorlar, ondan etkilendim. Oraya geldik, arkadaş ortamlarını gördük, sıcak ortamları var. Ben 8. sınıftayken okulu bıraktım. Şimdi bitirmek istiyorum, en azından ortaokulu. O zaman ehliyet alabilirim. Bir özenme oldu bende.” (15 Yaşında Erkek)
“Önceden çocuklar yalnızdılar, bir araya gelip birbirleriyle konuşmuyorlardı. Ablalar,ağabeyler geldikten sonra, toplanıp, bir arada konuşmaya başlandı.Yalnız kalan çocuklar ortama karıştılar.”
(14 Yaşında Erkek)
Kurum Çalışanlarının Bakış Açısı ile SOYAÇ Çalışmaları:
“Onların kendi arkadaş çevreleri dışında başka arkadaşları yok. Çocuklar açısından bu çok önemli Onların üniversiteli gençlerle birlikte olmaları muhakkak onlara etki edecek ileriki yaşamlarına etkili olacaktır.” (personel)
“Çocukların sosyalleşmesi, büyüklerle iletişim kurması, şevk alabilme anlamında kazanımlar veren bir proje. Üniversiteli olmaları bunların da hedeflerini yükseltecek. Onlara imrenerek bakacaklar. Hedeflerini yükseltmelerine yardımcı olacak. (personel)
“Onlar her Cuma gelecekler mi diye soruyorlardı gitmiyorlardı. Onların gelmesini bekliyorlardı. Onlarla konuşup öyle gidiyorlardı. Ben bu kadar süreceğini beklemiyordum. Öncekiler gönüllüler hep geldi ama sonra gittiler. 15-16 yıldan beri bu kurumun içindeyim çeşitli projeler gördüm. Ama böyle uzun süreli görmedim. Hem çalışanların hem de çocukların artık gençlere güven duymaya başlaması bu projenin ne kadar önemli olduğunu gösteriyor.” (personel)
“Cuma gününü 4 gözle heyecanla bekliyorlardı. Bu çocukların bir şey için heyecanlanması o kadar zor ki. Ben bu çocukları ilk kez bir şey için heyecanlanırken gördüm. Onlar Maltepe Üniversitesi’nin adı geçince bile mutlu oluyorlar. Her sözlerinde Maltepe Üniversitesinin adını geçiriyorlar. 5 senedir buradayım ilk kez buraya birlileri geliyor. İlk kez bu çocukları bu kadar heyecanlanırken görüyorum. Tabi onları heyecanlı mutlu görmek de bizi mutlu ediyor.” (personel)
“İlk başlarda kızları karşı cins olarak gördüler. Sanki sevgili gibi gördüler. Çünkü bu çocuklar karşı cinsle olmaya, normal bir arkadaşlık kurmaya alışık değiller. Mesela ben başlarda çocuklar öğrencilere sarkıntılık yapacaklar ve biz mahcup olacağız diye endişe duydum. Fakat öğrenciler düzenli olarak her cuma gele gele bu algıyı değiştirdiler. İlk kez yaşamlarında karşı cinsle normal bir ilişki kurdular. Onların karşı cinsle olan ilişkilerine olumlu bir katkı yarattı. Erkek ve bayanın normal bir ilişki kurabileceklerini gördüler. Hepsinin normal bir kız arkadaşı var artık.” (personel)
Öğrencilerin Bakış Açısı ile SOYAÇ Çalışmaları:
Üniversite ve devletin ilgili kurumları işbirliği geleceğin psikolog, öğretmen, avukatı.. olacak olan öğrencilerin topluma duyarlı, alanda deneyim kazanmış bireyler olarak topluma kazandırılmaları üniversite eğitiminin öğrencilerine kazandırması gereken en temel unsurlardan birisidir. Öğrencilerin aşağıdaki ifadeleri böylesi projelerde yer almanın sadece çocuklar açısından değil öğrenciler açısından da önemini açıkça ortaya koymaktadır.
“Teorik bilgiler aldık 3 sene ve 3.senemizde bir uygulamaya girdik. Daha farklı bir boyuta taşınıyorsun artık orada. Orada hocan olmuyor yanında arkadaşlarınla bir şeyleri halletmeyi çalışıyorsun. O yüzden bunu uygulama olarak düşündüğümde evet çok olumlu oldu. Karşımdakiyle gerçek bir iletişime geçiyorum. Pek çok becerimi geliştirdim. Zor durumlarla başa çıkabildim.” (Proje Gönüllüsü, Öğrenci)
“Bu proje sırasında ve öncesinde pek çok eğitim ve hocalarımızdan düzenli süpervizyon aldık. Uygulamayı gördük. Sadece bu kadar değil çocuklardan çok şey öğrendik. Toplum olarak nasıl da sorumlu olduğumuzu öğrendik. Ben adaletin ne olduğunu çok sorguladım bu projede.” (Proje Gönüllüsü, Öğrenci)
“Ben her zaman şey diye övünmeye başladım üniversitemden. Nasıl Maltepe üniversite güzel mi ? Psikoloji Bölümü nasıl dediklerinde. ..Evet çok mükemmel diyorum. Çünkü biz uygulamaya yönelik de bir şeyler yapıyoruz. Her şey teoriden ibaret değil. Bizzat yaşayarak, bizler olayın içinde bir şeyler öğreniyoruz.. Gerçekten de en çok övündüğüm şey de bu oldu
benim. Hani bahsederken evet diyorum gelebilirsiniz.” (Proje Gönüllüsü, Öğrenci)
“En büyük katkısı aslında bizim sorumluluk duygumuzu geliştirmesidir. Normalde derslerde bile devam zorunluluğu vardır ama girmeyeyim gibi bahaneler üretebiliyoruz kendimize. Ama oraya karşı hiçbir zaman gitmemeliyim demedim. Çünkü orada beni bekleyen biri vardı. Bir sorumluluğum vardı benim. Bir kere kar yağmıştı. “Yollar kapanabilir acaba ne yapsak?” dedi hocalarımız. Ama hepimiz her ne olursa olsun gitme kararı aldık. Çocuklar bizi bekliyorlardı çünkü.” (Proje Gönüllüsü, Öğrenci)
Birçok şey öğrendiğimi düşünüyorum çocuklardan. Belki çok klişe ama hayatı öğrendim çünkü onlar hayatın içinden gelen çocuklardı. Mesela ben aile ilişkileri çok sıkı sıkıya bağlı bir insan değilim. Ama sokak çocuklarının genelde aileleriyle olan bağları hep kopuktu ve bunun eksikliğini hep yaşıyorlardı ve aileme daha çok önem vermem gerektiğini öğrendim. Bana katkılarından biri budur. Sahip olduklarım için şükretmeyi öğrendim. (Proje Gönüllüsü, Öğrenci)
Sonuçların Düşündürdükleri
Bizzat alanda çalışanlarla iş birliği yapılmasının önemi:
Alanda çalışanlar hemen her alanda olduğu gibi görüş ve deneyimlerine en son başvurulan grubu oluşturmaktadır. Akademisyenler ayrı bir grubu, üst düzey yöneticiler ayrı bir grubu oluştursalar da bu iki grubun yan yana gelmesi olasılığı daha yüksektir. Alanda bizzat çalışanlar ise en çok onlar alana hakim olmalarına rağmen seslerini en az duyuran grubu oluşturmaktadırlar. Onlarla yapılacak işbirliği sadece alanın sorunlarının ve gerçeklerinin öğrenilmesini değil çalışanların kendilerini yetkelendirilmiş hissetmelerine, verdikleri hizmeti daha çok benimsemelerine yardım edecektir.
Çocuk Temelli Bakış Açısının Önemi:
Verilen hizmetin amacına ulaşabilmesi için hizmeti alana söz hakkı verilmesi, çocuklardan bağımsız ihtiyaç analizin yapılmaması, çocukların ilgi, becerileri ve beklentilerinin dikkate alınarak strateji belirlenmesi kalıcı sonuçlara ulaşılmasını sağlayacaktır. Çocuğun kendisini dışında hissettiği hiçbir model çocuğu kazanmakta başarılı olamayacaktır.