Mülakat

Sevgili arkadaşlar, işin belki de en önemli kısmı iş görüşmeleri yani mülakatlardır. Siz bugüne kadarki donanımınızı, akademik ve kişisel başarılarınızı ortaya koyan bir ön yazı ve özgeçmiş hazırladınız. Doğru kanallar aracılığı ile iş veya staj arama sürecini de başarıyla yönettiniz ve şimdi de sıra, iş görüşmesini hayal ettiğiniz gibi gerçekleştirmeye geldi.

Mülakat sürecini üç aşamalı ele almak mümkün olabilir:

1. Mülakata hazırlık
   1. Mülakat detaylarını doğru not alma
   2. Kendi özgeçmişine hakim olma
   3. Kişisel imaj
   4. Görüşülecek kurum ile ilgili yeterli bilgiye sahip olma
2. Mülakat sırasında
   1. İletişim dili (Kendini ifade etme)
   2. Soru-cevap
3. Mülakat sonrası

Şimdi sırayla bu aşamalara göz atabiliriz.

1. Mülakata hazırlık:

Başvurularınızı yaptınız ve bir şirketten görüşme için sizi aradılar ya da e-maille ulaştılar. Bu aşamada mutlaka hangi gün ve saatte, şirketten kiminle, nerede görüşeceğinizi açık olarak sorun ve not edin. Hatta bu telefon görüşmesini takiben, kendilerinden e-mail adresinize görüşme detaylarını iletmelerini de isteyebilirsiniz. Bu sayede herhangi bir yanlış anlamayı önleyeceğiniz gibi, son dakikada oluşabilecek bir aksilik durumunda karşı tarafı haberdar etmeniz uygun olacağından, iletişim detaylarına da sahip olmuş olacaksınız.

Ön yazınızda ve özgeçmişinizde yazdığınız tüm bilgi ve detayları hatırlamalısınız. Mülakat sırasında yine bunlardan bahsederken yazılı olandan farklı şeyler anlatmamalısınız. Yazdıklarınız ile görüşme sırasında anlattıklarınız tutarlı olmalıdır.

Görüşmeye mutlaka ciddi bir görüşmeye gittiğinizin bilincinde olarak, uygun kıyafet ve ayakkabı ile gitmelisiniz. Bazı kurumlar (reklam ajansları, görsel iletişim vb. alanlarda faaliyet gösteren) görüşmedeki kılık kıyafet konusunda resmi kıyafet gerektirmeyebilir. Bu durumda en sağlıklısı görüşeceğiniz kurum ya da şirkete uygun seçimler yapmak olacaktır. Mülakata kurumun ve pozisyonun gerektirdiği özende ama mümkün olduğunca sade, temiz, şık bir şekilde katılın. Unutmayalım ki ilk intiba önemlidir ve kişisel imaj kendimizi nasıl ifade ettiğimizin önemli bir tamamlayıcısıdır.

• Renk olarak lacivert, siyah, gri gibi koyu renkler tercih etmekte yarar var. Kahverengi tercih etmemenizde yarar var.
• Ayakkabı tercih ederken abartıya kaçmayacak, taşı olmayan ayakkabılar tercih etmelisiniz. Giydiğiniz kıyafet tonlarında, temiz ve spor olmayan bir ayakkabı tercih edin.
• Mülakata giderken saç ve makyajınızı abartıdan uzak sade ve doğal yapmalısınız. Saçlarınızın yataktan kalkmış gibi dağınık olmamasına özen gösterin. Saçınız temiz ve düzgün olsun yeter. Aşırıya kaçmamalısınız.
• Doğru kıyafetler yanında kişisel temizliğe de önem vermelisiniz. Tırnaklarınız temiz olmalıdır. Hafif kokular tercih etmelisiniz. Parfümünüzü üzerinize çok sıkmamalısınız. Bu kötü bir etki yaratır.

Hazırlık aşamasının belki de en kritik adımı, görüşmeye gideceğiniz kurumu tanımanızdır. Bu hazırlık, yeri geldiğinde kurum ile ilgili sizin de soru sormanıza olanak verecek bir bilgiye sahip olmanız açısından önemlidir. Zira bir adayın yerinde ve anlamlı soru sorabilmesi, işe alım görüşmesinde her zaman artı puan olarak değerlendirilir. Mülakat sırasındaki soru-cevap bölümünde de değineceğimiz gibi “Şirketimizle ilgili ne biliyorsunuz?” sorusu sıklıkla sorulabilecek bir sorudur ve gitmeden önce yapılan araştırma ile bu soruyu etkileyici bir şekilde yanıtlamak mümkün olabilir. Kurumun uzmanlığı, sektör bilgisi, pazar payı, hatta ürün çeşitliliği, belki sosyal sorumluluk projelerindeki paydaşlıkları, sponsorlukları gibi detayları bilmek, adaylar için öne çıkma fırsatı yaratabilmektedir.  

2. Mülakat sırasında:

Mülakata mutlaka zamanında katılın, gecikecekseniz ya da katılamayacaksanız mülakat zamanından önce gerekçesiyle haber verin. Mülakata daha önce de belirttiğimiz gibi kurumun ve pozisyonun gerektirdiği özende ama mümkün olduğunca sade, temiz ve şık bir şekilde katılın. Konuşma sırasında mülakata katılan kişilerle göz teması kurun, kendinize güvenmeniz ve kendinizi net bir şekilde ifade etmeniz oldukça önemlidir. İletişim becerileri, iş ilanlarının hemen hepsinde aranan ortak bir kriter olduğundan mülakatı yapan kişiler ile iyi iletişim kurmak sizi bir adım öne geçirir. Türkçeyi özenli kullanmaya, informal kelime ve tamamlayıcılardan (yaa, filan, hani, şey, işte vb.) kaçınmaya dikkat edin.

Mülakat, kendinizi tanıtma fırsatıdır; bu nedenle kibirli ve küstah bir üslup takınmadan güçlü yönlerinize ve öz niteliklerinize odaklanabilmek önemlidir. Yeni mezunların ne yapabileceklerini göstermeleri için neden söz konusu işi istediklerini, neden söz konusu şirkete başvurduklarını ve alanları ile ilgili ne gibi çalışmalar yaptıkları ile başvurdukları pozisyonla ilgili ne bildiklerini belirtmeleri de gereklidir.

Mülakat esnasında maaş odaklı olmak yerine iş odaklı olmalısınız. Buna ek olarak maaş, unvan ve yan haklar yerine işin ve kurumun size sunacağı gelişim fırsatlarına odaklanın. Mümkün olursa görüşmeyi gerçekleştirecek yöneticiler hakkında önceden bilgi edinin. (LinkedIn ya da sosyal ağlardan bilgi sahibi olunabilir.)

Sorulan soruları dikkatlice dinleyin, mümkün olduğunca tam karşılığı olacak yanıtlar verin ve sözü gereksiz yere uzatmayın. Aynı zamanda tek kelimelik yanıtlardan kaçının. (Evet, Hayır, Belki gibi.)

Pozisyonun beklentilerinizden farklı olduğunu anlasanız bile olumlu tavır sergilemeye devam edin ve mülakat sona erdiğinde yeniden değerlendirme yapın.

Mülakat sırasında siz de katılımcılara soru sormaktan çekinmeyin. Şirketin gelecek hedefleri ve planlarını, görüştüğünüz pozisyonun bu plan içindeki rolünü, pozisyonun şirketin kariyer haritasındaki yerini, eğitim ve gelişim olanaklarını sorabilirsiniz.

İlk görüşmede ücret, özel sigorta, izin uygulamaları, işe giriş-çıkış saatleri, hafta sonu mesaisi olup olmadığı gibi soruları sormayın. Bu tip soruları size kesin teklif yapıldığında sormanız daha uygun olacaktır.  

3. Mülakat sonrası

Mülakat sonrası süreçte ise örneğin 10 gün sonra, mülakat uzmanına, sürecin ne aşamada olduğunu ve başka bir istekleri olup olmadığını sormak için aramak önemlidir.

Sonuç ne olursa olsun proaktif adımlar, yeni ilişkiler kurma becerilerini ortaya koyar ve başka bir açık pozisyonla ilgili bilgi edinmeyi sağlayabilir.

Bunları Asla Yapmayın!

Aşağıda belirtilen hataları yapmamaya çalışın:

• Özgeçmişte yazım yanlışlıkları,
• Eksik veya hatalı iletişim bilgileri,
• Uygun olmayan fotoğraflar,
• Deneyim olarak sadece şirketin ve pozisyonun adının yazılması,
• Yapılan işlere dair bilgi verilmemesi,
• Mülakata uygun giyinmemek,
• Mülakata zamanında gelmemek,
• Sorulan soruyla ilgisi olmayan yanıtlar vermek,
• İlk görüşmede ücret, servis veya yıllık izin sormak,
• Kendinden çok emin görünmeye çalışmak,
• Mülakat sürecine yönelik fazla hazırlık yapıp klişe mülakat cevaplarını ezberleyerek gelmek, (Mülakat sorularının dışında, ön plana çıkarmak istediği konuları mülakatçı sormadan anlatmak; mülakat sırasında kendini olduğundan farklı gösterip doğallığını kaybetmek) 
• Mülakat yaptığı firma ve başvuru yaptığı pozisyon hakkında hiçbir bilgisi olmamak.

Sık Sorulan Mülakat Sorular (Mülakat SSS)

İnsan Kaynakları Uzmanları’nın en sık sorduğu sorulara etkili bir şekilde cevap vermeye hazırlıklı olmak önemlidir. Bu sorular o kadar sık sorulur ki, bu sorulara rahatlıkla ve tereddüt etmeden cevap verebilmeniz beklenir.

Tüm cevaplarınızı ezbere bilmeniz elbette gerekmez, ancak bu tip sorular ile karşılaştığınızda ne söyleyeceğinizi önceden düşünmelisiniz. Hazırlıklı olursanız, mülakat sırasında sizi neyin beklediğini bilirseniz ve bu süreçte neye odaklanmanız gerektiği hakkında bir fikriniz varsa yanıtlarınız da daha etkili ve güçlü olacaktır. Planlamış olduğunuz cevapları tamamıyla hatırlamasanız da sadece mülakata hazırlanmış olmanız bile kendinize olan güveninizi artıracak, stresinizi azaltacak ve kendinizi daha rahat hissetmenizi sağlayacaktır.

Mülakattan önce aşağıdaki soruları gözden geçirin ve ne gibi cevaplar verebileceğinizi düşünün. Aklınıza çok net ve yaratıcı fikirler gelmiyorsa internette araştırma yaparak nasıl yanıtlar verebileceğiniz hakkında fikir edinmeye çalışın.

1. Bize kendinizden bahsedin.

Bu soru, muhtemelen size sorulacak ilk sorulardan biridir. Kendiniz hakkında konuşmaya hazırlıklı olun ve başvurduğunuz işe uygunluğunuz hakkında fikirler üretin. Kendiniz hakkındaki sorulara yanıt verirken ne çok az ne de çok fazla kişisel bilgi vermeye dikkat edin. Başvurduğunuz işle doğrudan ilgili olmayan kişisel ilgi alanlarınızdan ve deneyimlerinizden paylaşım yaparak başlayabilirsiniz. Örneğin: en sevdiğiniz hobiniz, kısaca nerede büyüdüğünüz hakkında bilgi, eğitiminiz, sizi motive eden konular vb.

Böyle bir bilgiyi paylaşmak için izlenecek basit bir yöntem ise şimdi-geçmiş-gelecek’tir. Öncelikle şimdiki zamanda neler yaptığınızı kısaca anlatın (Şimdiki işiniz veya eğitim gördüğünüz okul, kişisel hobi veya ilgilendiğiniz konular vb.). Daha sonra bu noktaya nasıl geldiğinizi belirtin (Eğitim geçmişiniz, iş, staj, gönüllü çalışma gibi önemli deneyimleriniz olabilir). Son olarak gelecekle ilgili bir hedefinizi açıklayarak bitirin.

Gelecek planlarınız arasında başvurduğunuz pozisyonun nasıl yeraldığını açıklamanız da yararlı olacaktır. Yanıtınız ne olursa olsun, önceden yazıya dökmeniz içeriğinin doğal olmasını sağlaması açısından önemlidir. Cevabınızın kısa ve net olmasına dikkat edin, zira sürekli kendinden bahseden bir kişi olarak algılanmak da istemezsiniz.

2. Sizi neden işe almalıyız?

İşe alınması gereken adayın neden siz olduğunuz hakkında konuşmaya hazırlıklı olun. Kendinizden emin, net ve odaklı biçimde neler başardığınızı ve bu şirkette neler başarabileceğinizi ve işi neden alabileceğinizi açıklayın. Bu noktada iş ilanındaki aranan nitelikleri ve şartları gözönüne almanız,  istenen özelliklerle örtüşen bir yanıt hazırlamanıza yardımcı olacaktır.

3. En güçlü yönünüz nedir?

Bu, genelde her zaman sorulan bir sorudur. Bu soruyu başvurduğunuz konuma uygunluğunuz ve diğer adaylardan farkınızı ortaya koymak için kullanın ve işe uygun yanlarınızı belirtin. Mülakattan önce kendi özellikleriniz ve ilanda belirtilen işin gerektirdiği şartlar ile eşleştirme yapmaya çalışın. Böylece işe uygunluğunuzu gösterecek örnekleriniz hazır olacaktır. Ayrıca örneğin, iyi bir problem çözücü, sabırlı ya da yaratıcı olduğunuzu söylemek yerine bunu gösteren yaşanmış, somut örnekler içeren bir anekdot anlatmanız daha anlamlı olacaktır.

4. En zayıf yönünüz nedir?

Mülakatta sorulan tipik sorulardan biri de zayıf yönleriniz hakkındadır. Cevabınızı hazırlarken bir çalışan olarak yeteneklerinizin ve kişisel özelliklerinizin olumlu yönlerine odaklanarak; zayıflıklarınızı ise gelişime açık alanlarınız olarak kabul edip, bunun gelişimi için gayretinizden bahsedebilirsiniz. Bunu yaparken elbette doğru olmayan şeyler söylemeyin. Örneğin şöyle diyebilirsiniz: “Daima mükemmelliyetçi yanımla mücadele ettim; bir işi ilk kez yaparken doğru şekilde yapmak isterim, ancak bu durum bazen bir işe gereğinden fazla zaman ayırmama neden olabiliyor. Bu süreçte bu özelliğimi aynı derecede önemli bir sorumluluk olan işi zamanında tamamlama ile dengelemeyi öğrendim.”

Bununla birlikte iyileştirdiğiniz yeteneklerinizden örnekler vererek, bir zaafınızı fark ettiğinizde bunu düzeltmek ve kendinizi geliştirmek için nasıl çaba gösterdiğinizden bahsedebilirsiniz.

5. Bu işi neden istiyorsunuz?
   
   Bu soru, size iş ve kurum hakkında sahip olduğunuz bilgileri mülakatçıya gösterme fırsatını verir. Bu nedenle mülakattan önce şirketi, ürün ve hizmetlerini, kurum kültürünü ve misyonunu detaylı olarak araştırın. Bu pozisyona uygunluğunuz hakkında belirli ve net fikrinizi söyleyin, ayrıca kurumun ve işin size en cazip gelen yönlerini belirtin.
    
6. Stres ve baskı ile nasıl başediyorsunuz?

İşler istendiği gibi gitmezse ne yaparsınız? Zor durumlarla nasıl başedersiniz? İşler sarpa sararsa ne yaparsınız?

Bu tip sorulara verilecek en iyi cevap, daha önceki stresli durumlarla nasıl başa çıktığınız olacaktır. Hiçbir zaman veya nadiren stres yaşadığınızı iddia etmeyin; buna inanması zor olacaktır. Ayrıca mülakatçının sizin sadece az stresli işlerde çalıştığınıza ve bu nedenle zor durumlarla başedemeyeceğinize inanmasına neden olacaktır. Bu sebeple, daha doğru biçimde iş yerindeki strese aşina olduğunuzu ve bununla başa çıkabildiğinizi belirtin.

7. Maaşla ilgili beklentiniz nedir?

Bu soru, basit gibi görünse de beklentiniz olması gerekenden yüksekse cevabınız sizi zor duruma sokabilir. Ancak beklentinizi düşük tutmanız halinde ise düşük bir teklif de alabilirsiniz. Hak ettiğiniz maaşı alabilmek için öncelikle sektör, kurum ve pozisyon hakkında araştırma yapmalısınız.